Türk siyasetinde sıkça duyduğumuz "CHP zihniyeti" söylemi, aslında neyi ifade ediyor? Bu ifade, sadece bir partiyi mi tanımlıyor, yoksa daha derin siyasi ve teolojik anlamlar mı taşıyor? Bu yazıda, "CHP zihniyeti" söyleminin siyasal arka planını, ideolojik inşasını ve Türkiye'deki toplumsal-dini algılarla kurduğu teolojik çağrışımları inceleyeceğiz.

Kavramın Tarihsel Kökenleri ve Gelişimi

"CHP zihniyeti" ifadesinin kökenleri, Türkiye'nin çok partili hayata geçtiği 1946 sonrası döneme dayanır. Demokrat Parti'nin yükselişiyle birlikte, CHP'nin "devletçi", "bürokratik" ve "vesayetçi" olduğu iddiaları, siyasal rekabetin önemli bir parçası haline gelmiştir. Bu söylem, toplum-devlet karşıtlığı üzerinden şekillenerek, CHP'yi "seçkinci modernleşme modeli" ile özdeşleştirmiştir. Zamanla, bu özdeşleştirme, siyasi iletişimde bir ötekileştirme ve kriminalize etme aracı olarak kurumsallaşmıştır.

Siyasi Söylemin Toplumsal Etkisi ve İşlevi

"CHP zihniyeti" kavramı, siyasal aktörlerin söylemlerinde çeşitli işlevler görür:

• CHP'yi vesayetçi, katı, tutucu ve seçkinci olarak konumlandırarak rakiplerin kendi siyasal çizgilerini meşrulaştırmasına yardımcı olur.
• CHP'yi halktan kopuk ve modernleşmenin katı bir yorumuyla özdeşleştirerek, muhaliflere tahkim edilmiş bir mevzi kazandırır.
• Geçmişle hesaplaşma dilini ve mottosunu oluşturarak, tek parti dönemi uygulamalarını eleştirel bir şekilde çerçeveler.

Bu söylem, Türk siyasetini ve seçmenini tarihi, sosyolojik ve teolojik kodlar üzerinden tasnif eder. Seküler modernist – dindar muhafazakâr, devletçi – serbestiyetçi, elit – halk gibi dikotomiler, siyasi mobilizasyon ve kategorizasyon için güçlü araçlar haline gelir.

Teolojik Arka Plan ve Dini Çağrışımlar

CHP'nin laiklik vurgusu ve bu vurguya yüklenen anlamlar, siyasal rakipler tarafından zaman zaman din karşıtlığı ile özdeşleştirilmiştir. Bu durum, teolojik bir anlam ve ayrışma inşasına yol açmıştır. "CHP zihniyeti", kamusal alanda dini ve dindarı kategorize eden, dışlayan bir baskı unsuru olarak kodlanmıştır. Laiklik ve sekülerist modernleşmenin yarattığı etkiler, teolojik düzlemde "değerler geleneğinin kırılması" ya da "maneviyatın bastırılması" şeklinde yorumlanmıştır. Bu durum, dini yapılar ve topluluklar nezdinde eleştirel bir anlam yaratmıştır.

1980 sonrasında siyasal İslamcı hareketlerin güçlenmesiyle birlikte, "CHP zihniyeti", toplumu "dindar kesim" ve "seküler elit" diye bölen bir ikilik olarak sunulmuştur. Bu çerçeve, CHP'yi "dini kamusal hayattan dışlayan güç" olarak tanımlayan bir algı yaratmıştır.

Akademik bağlamda "CHP zihniyeti" kavramı sorunludur. Çünkü CHP'nin resmi politikaları yerine, rakip aktörlerin siyasi inşasına dayanır. Zaman içinde değişen parti politikalarını sabitleyerek, hakkaniyete dayanan meşruiyetini kaybeder. Siyasi iletişimde bir etiketleme ve ötekileştirme aracı olarak işlev görür.

Sonuç olarak, "CHP zihniyeti" söylemi, Türkiye'deki siyasal kutuplaşmanın, tarihsel hafızanın ve modernleşme ile gelenek tartışmasının bir ürünüdür. Siyasi arenada rakip aktörlerin kendi konumlarını güçlendirmesi için kullanılan bu ifade, teolojik düzlemde de sembolik anlamlar üretir. Bu nedenle, kavram, CHP'nin resmi ideolojik yapısının bir tarifi olmaktan ziyade, Türkiye'deki kültürel ve siyasal rekabetin bir yansımasıdır.